Yerli tohumda sınırlar aşıldı

TAGEM’e bağlı araştırma enstitü ve istasyonlarınca geliştirilen tohum çeşitleri, yurt çapında yüzde 100'e varan oranlarda kullanılmasının yanı sıra Yunanistan'dan Rusya'ya, Türki Cumhuriyetlerden Arnavutluk'a birçok ülkeye ihraç ediliyor.

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'ne (TAGEM) bağlı araştırma enstitü ve istasyonlarınca geliştirilen tohum çeşitleri, yurt çapında yüzde 100'e varan oranlarda kullanılmasının yanı sıra Yunanistan'dan Rusya'ya, Türki Cumhuriyetlerden Arnavutluk'a birçok ülkeye ihraç ediliyor.

Kamu kuruluşları, özel sektör için cazip olmayan, buğday, arpa, pamuk ve yem bitkilerinde tohum üretimine ağırlık verirken; özel sektör kuruluşları çoğunlukla mısır, ayçiçeği, sebze ve hibrit patateste sertifikalı tohum üretimi yapıyor.

TAGEM tarafından 1964-1985 yılları arasında 15, 1985-1995 yılları arasında 45, 1995-2005 yılları arasında 75, 2005-2009 yılları arasında 105, 2010-2011 yılları arasında ise 190 çeşit geliştirildi. Tohumculuk Kanununun çıkarıldığı ve buna bağlı olarak kayıt ve tescil sisteminin başladığı 1963 yılından bu yana Türkiye'de tarla bitkileri alanında toplam 2 bin 254 çeşit tescil ettirilirken, bunlardan yüzde 4'ünün üniversite, yüzde 61'inin özel sektör, yüzde 35'inin ise kamu tarafından tescili gerçekleştirildi.

Araştırma enstitüleri çeşitlerin tamamına yakınını yerli gen kaynakları kullanarak "melezleme ıslahı" yoluyla geliştirilirken, özel sektörce tescil ettirilen çeşitlerin tamamına yakını dışarıdan getirilerek adaptasyon denemeleri sonucunda kayıt altına alındı.

TAGEM'e bağlı toplam 47 araştırma enstitüsüyle istasyonların milli ekonomiye katkısı yüksek düzeyde seyrediyor. Bu bağlamda, Diyarbakır'da yer alan GAP Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü yıllık 300 milyon lira, Edirne'deki Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü yalnızca geliştirdiği çeltik çeşitleri ile yıllık 250 milyon lira, Sakarya Mısır Araştırma İstasyonu ise yüksek verim ve kaliteli çeşitlerle yıllık 20-25 milyon lira katkı sağlıyor.

TAGEM'e bağlı enstitü ve istasyonlar son 10 yılda 15 çeşit arpa, 28 çeşit ekmeklik buğday, 14 çeşit makarnalık buğday, 5 çeşit tritikale, 3 çeşit yulaf, 18 çeşit çeltik, 12 çeşit mısır, 23 çeşit pamuk, 7 çeşit soya, 2 çeşit aspir, 7 çeşit susam, 1 çeşit kolza, 3 çeşit ayçiçeği, 2 çeşit yer fıstığı, 2 çeşit haşhaş, 9 çeşit nohut, 7 çeşit kuru fasulye, 5 çeşit mercimek, 3 çeşit bakla, 16 çeşit adi fiğ, 2 çeşit Macar fiğ, 3 çeşit koca fiğ, 2 çeşit korunga, 3 çeşit yonca, 2 çeşit çayır üçgülü, 1 çeşit yemlik pancarı, 2 çeşit arı otu, 2 çeşit kimyon, 2 çeşit kişniş geliştirdi.

Türkiye'de piyasada yer alan çeşitlerin birçoğu TAGEM araştırma enstitü ve istasyonlarında geliştirilerek tescil ettirilirken, bunların kullanım oranları bazı çeşitlerde yüzde 100'e ulaşıyor.

Türkiye; Yunanistan, Bulgaristan, Ukrayna ve Rusya'ya çeltik, Sudan, Suriye, İran ve Türkmenistan'a buğday, Tacikistan ve Suriye'ye pamuk, Azerbaycan'a ayçiçeği, Suriye'ye nohut, Gürcistan, Türkmenistan ve Azerbaycan'a yumurtacı damızlık saf hatlar, Pakistan ve Arnavutluk'a ise zeytin satıyor.

Geliştirilen çeşitlerin tohumluk üretim ve satış hakkı sözleşmeyle Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü ve özel sektöre devredilerek, çeşitlerin daha hızlı ve geniş alanlara yayılması hedefleniyor.