Sınırları kaldırdılar gelirlerini katladılar

Devlet – vatandaş – özel sektör işbirliği ile hayata geçirilen Deveci Havzası Meyvecilik Entegrasyon Projesi, Yozgat’a Türkiye’nin en büyük meyve bahçesini kazandırdı. Dikilen 300 bin meyve ağacıyla köyün hatta bölgenin kaderi değişti. 600 kişiye istihdam sağlandı.

Haber: Neslihan AKTAŞ – Murat ÖZKAN
Kamera: Altay TÜRÜNG
Fotoğraf: Mehmet OĞUZ

Son yıllarda hayata geçen başarılı projeler Türk tarımına can suyu oldu. Ancak bu projenin Türkiye’de de dünyada da eşi yok.

Bir köy el ele verdi. Sınırları kaldırdı. Dev bir yatırıma imza attı.

Bozkırın ortasındaki bu yemyeşil bahçe görenleri şaşırtıyor.  Yüzlerce meyve ağacının oluşturduğu bu saklı cennet Yozgat’ın gözbebeği.

Deveci Havzası Meyvecilik Entegrasyon Projesi,  300 bin meyve ağacıyla Türkiye’nin en büyük meyve bahçesini kente kazandırdı, bir köyün kaderi değişti.

14 milyon lira destekle tarıma dev yatırım
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın, İl Özel İdaresi’nin, Maliye Bakanlığı’nın ve Ziraat Bankası’nın projeye verdiği destek yaklaşık 14 milyon lira.

Projenin finansmanının birkaç desteğin birleşmesiyle sağlandığını dile getiren Yozgat İl Tarım ve Orman Müdürü Ziyaattin Özdemir, “Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan sertifikalı fidan desteği için 500 bin lira, İ Özel İdareden 1 milyon 100 bin lira, Ziraat Bankası’ndan 1 milyon 800 bin lira kredi, Maliye Bakanlığından da Bakanımız Bekir Bozdağ’ın vesilesiyle 10 milyon lira kredi sağlanarak bu bahçe bu hale getirilmiş oldu.” dedi.
Sertifikalı fidan desteği ile projeye önemli katkı sağlayan Tarım ve Orman Bakanlığı, üretim aşamasında da uzman personelin bilgisi ile desteğini sürdürüyor.

Türkiye’nin en büyük meyve bahçesi
Havzaya dikilen elma, kiraz, armut, şeftali ve ayva ağaçlarıyla adeta bir meyve ormanı ortaya çıkmış. Ve bu meyve ormanı yılda yaklaşık 20 bin ton üretim kapasitesi var.
Projenin hayata geçmesi için herkes elini taşın altına koymuş köyde. Başlangıçta tarlalarını birleştiren çiftçiler şimdi de meyvelerin büyümesi için emeklerini birleştiriyor.

5640 dekar meyve ormanı
Parçalanmış tarım arazilerinin toplulaştırılması bu projenin ana fikri. Tüm Türkiye’deki köylere örnek olacak paydaşlı ortaklık modelinde birleşen köylüler 5 bin 640 dekarlık bu meyve bahçesini meydana getirdi. Meyve bahçesinde arazisi olan köylüler hem arazileri karşılığında kira geliri alıyorlar hem de bahçede çalışıp kazanç elde ediyorlar.
 
Projenin 2009 yılında başladığını söyleyen Kadışehri İlçe Tarım ve Orman Müdürü Osman Günaydın, “Projemiz 5640 dekar alanda 1800 parselin birleştirilmesiyle meydana geldi. Vatandaşlarımıza ait olan arazileri bir çatı altında toplamak adına öncelikle kooperatif yolunu seçtik. Ancak kooperatifle yönetilemeyeceğini saptadık. Daha sonra kaymakamlık köylere hizmet götürme birliği yüzde 96 hissesine sahip ilçe belediyesi, ilçe ziraat odası, sulama kooperatifinden oluşan bir anonim şirket kuruldu. Projenin bütün organizasyonunu, yönetimini işletmeciliğini bu şirket üzerinden sağlıyoruz. Burada vatandaşlar kendi arazilerini işlediğinden dolayı işçi olarak da çalışabiliyor. ” ifadelerini kullandı.

Köyde sigortalı iş
Bu çalışmanın tıkır tıkır işlemesi için 7’den 70’e herkese bir iş düşüyor. Tarla sahipleri, kadınlar, erkekler, öğrenciler, projeye ön ayak olan muhtar, il ve ilçe tarım ve orman müdürlüğü personeli…
Hepsi bir arada kaliteli bir üretim için çalışıyor.

Köyün böyle başarılı bir proje ile kalkınmasında eski muhtarın rolü büyük.

Köyü ziyarete gelen kaymakamın önerisiyle projenin başladığını söyleyen eski muhtar Hüseyin Ünal, kuru tarım yapan köylülerin kazanç sağlayamadığını, arazilerin toplulaştırılmasıyla kurulan bahçenin köylüye umut olduğunu söylüyor.
Hüseyin Ünal ilk günkü heyecanıyla bahçede çalışmaya devam ediyor ve o günlerde yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Köyde bir toplantı yaptım. Projeyi anlattım. Çalışmaya başladığımız an para kazanmaya başladık. Tarlaların sürümü, sınırların sökümü… Proje geliştikçe söz verildiği gibi herkes iş sahibi oldu. Köyümüzün refah seviyesi yükseldi, gelir seviyesi arttı. İlçemizde işsizliği biz burada çözdük.”

“Özgüvenimiz gelişti”
Bu proje köyün kadınları için de eşsiz bir fırsat olmuş.

Sadece köyün kadınları için değil birçok kadın için önemli bir istihdam kapısı burası. Buraya çalışmak için İstanbul’dan gelen de var Yalova’dan gelen de.

Havva Karabulut bunun en güzel örneklerinden biri. Lise öğrencisi olan Havva yazları buraya gelip çalışıyor. Kendi parasını kazanmaktan çok mutlu olduğunu söyleyen Karabulut, bütün harçlığını burada çalışarak kazanıyor.
Zamanlarının büyük bölümünü bahçede çalışarak geçiren kadınlar elde ettikleri gelirle birçok ihtiyaçlarını karşılamış. Bazıları araba bile almış.

Projede çalışmaya başlayınca özgüveninin geliştiğini söylüyor kadın çalışanlardan Miyase Arslan.

Ancak bazıları için memleketlerinde çalışmak paradan daha değerli. Develi havzasında çalışmak için İstanbul’dan gelen Canan Yorulmaz bütün yaz burada çalışmaktan çok mutlu. 

Yorulmaz, “Eşim emekli oldu. Projeden sonra köye geldim. Çalışıyoruz burada. Araziden hiçbir şey alamıyorduk. Ekiyorduk, hiçbir şey kaldıramıyorduk. Ama şu anda kirasını alıyoruz.” diyor.

Kazlar iyi tarım için çalışıyor
Uçsuz bucaksız bu meyve bahçesinde herkese bir görev düşüyor. Kazlara bile…

Yabancı otlarla mücadelede büyük rol üstlenen kazlar bahçeyi otlardan arındırdıktan sonra sulama göletinin keyfini sürüyor.

Kazlar ve koyunlar iyi tarım yapılmasına yardım ederken projede çok önemli tarım teknolojileri de kullanılıyor.
Bahçeyi sulamakta kullanılan damla sulama sistemi hem suyu tasarruflu kullanıyor hem de ürün kalitesine önemli katkı sağlıyor. Meyveciliğin en büyük sorunu olan yağış ve dolu için de teknolojiden yararlanılıyor bu bahçede.

Son teknolojiyle sulama ve gübreleme
Sulama altyapısı hakkında bilgi veren İlçe Tarım ve Orman Müdürü Osman Günaydın, “Tam otomasyonlu, radyo frekanslı sulama sistemiyle 5640 dekarlık arazi bir tuşla sulanıyor. Aynı zamanda gübreleme de bu sulama sistemi altyapısıyla yapılıyor. Doluya karşı yaptığımız proje ile de arazinin belli yerlerine 4 tane dolu topu koyduk. Dolu topu doluyla ilgili rüzgârlar geldiği zaman iklim verilerini meteorolojiden aldığında sistem otomatik olarak havaya asetilen gazı salgılıyor. Doluyu yağmura dönüştürerek meyvelerin zara görmesini engelliyor.”

300 bin meyve fidanı toprakla buluştu
Dünyada benzer örnekleri olsa da Deveci Havzası projesi kamu - vatandaş - özel sektör işbirliği adına örnek bir çalışma. Tarım arazilerindeki sınırların kalkmasıyla 600 dekar atıl arazi tarımla buluştu. Meyve bahçesi günlük 600 kişiye sağladığı istihdamla bir fabrikadan farksız.

Yozgat’tan Çin’e kiraz ihracatı
Kurulan sistem kirazların ve elmaların dalından koparıldığı tazeliğiyle paketlenmesini sağlıyor. Meyveler daha bahçeden çıkmadan soğuk zincire dahil oluyor. Kalitesi bozulmadan paketlenen kirazlar Çin’e kadar sürecek uzun yolculuğa hazırlanıyor.

Girişimci köylülere tavsiyeler
Projenin başlangıcından itibaren yapılan çalışmaların içinde bulunan Kadışehri Tarım ve Orman İlçe Müdürü Osman Günaydın, böyle bir proje yapmak isteyenlere şu tavsiyeleri veriyor.

“Projeyi modellerken o bölgenin ihtiyaçları neyse ona göre bir swot analizinin yapılması lazım. Karlılık oranlarının hesaplanması lazım. Vatandaş yapısının bilinmesi lazım. Eğer bu proje yapılacaksa; vatandaş, devlet ve özel sektör bir araya gelip, bu hangi alanda verimli olacaksa, sürdürülebilir olacaksa o yönde çalışılması yerinde olacaktır.”
Varlıklarını ve emeklerini birleştiren köylülerin çabası ödülsüz de kalmamış. Deveci Havzası Meyvecilik Entegrasyon Projesi 2012 yılında Avrupa Birliği Girişimcilik Yarışmasında, Sorumlu Girişimcilik dalında ikincilik ödülünü almış.

Köylünün devletle özel sektörle işbirliğinden doğan bu örnek projede hedef, yakalanan başarıyı organik üretimle taçlandırmak.